Goedbedoeld seksisme
Twee dagen na Internationale Vrouwendag is het tijd om de scherven bij elkaar te vegen. Een dag waarop de aandacht meer dan anders uitgaat naar ongelijkheid mag dan geen overbodige luxe zijn, de vriendelijk bedoelde parade van powervrouwen die woensdag aan ons voorbijtrok, is schadelijk voor de goede zaak.
Een serieuze man complimenteer je niet met het woord ‘powerman’, hij zou je uitlachen, en terecht. Maar woensdag, de dag dat het om gelijkwaardigheid van man en vrouw moest gaan, vlogen de sterke vrouwen je om de oren. Waarmee de indruk ontstond dat al wat vrouwelijk en sterk is, en ook nog eens haar kans grijpt, boven het normale uitsteekt. Stel je voor dat we het mannelijk volksdeel een dag lang oprecht zouden vieren om de wijze waarop het als sterke powerman zijn kansen durft te grijpen, het zou een potsierlijke toestand worden.
Neem het bericht op Twitter waarmee de Leuvense politie woensdag de aandacht wilde vestigen op de gelijkheidsstrijd tussen mannen en vrouwen: ‘Onze vrouwelijke collega’s weten perfect hun mannetje te staan! #respect #internationalevrouwendag’. In deze tweet gaat veel fout. Zowel het volkomen misplaatste ‘vrouwen die hun mannetje staan’ als het ‘ons’ in dit verhaal impliceert een onontkoombaar mannelijk perspectief. Hoe goedbedoeld ook, het bericht van de Leuvense politie wekt de suggestie dat het wel een hele prestatie moet zijn dat een vrouw bij de politie opgewassen is tegen haar taak. Zozeer dat de mannelijke collega’s daar #respect voor hebben, zozeer dat dit het enige is dat ze kunnen verzinnen om Vrouwendag in de verf te zetten.
Had de Twitter-flik in kwestie zich een beetje verdiept in seksisme en de rol van stereotypering, dan had hij kunnen weten dat in een samenleving zoals de Belgische, waarin mannen en vrouwen relatief gelijkwaardig zijn, goedbedoeld seksisme vaak schadelijker is dan vijandig seksisme. Vijandig seksisme is doorgaans gemakkelijk herkenbaar, denk aan seksuele intimidatie of boodschappen van het kaliber ‘kuthoer, ga terug naar het fornuis!’ Zowel mannen als vrouwen keuren dat soort ongelijkheid veelal af.
Goedbedoeld seksisme daarentegen is een wolf in schaapskleren die zich invreet in de maatschappij. We prijzen vrouwen om stereotiepe eigenschappen zoals warmte en zorgzaamheid en mannen om hun kracht en potentie, en we stellen beschermend gedrag door mannen, als waren alle vrouwen poppemiekes die begeleiding en betutteling verdienen, bewust of onbewust op prijs. Omdat deze systematische ongelijkheid voor beide partijen voordelen heeft – de vrouw kan haar koffer laten dragen en de man zijn spierballen laten rollen – wordt het niet alleen zelden herkend als seksisme, het is zelfs een fenomeen dat mannen én vrouwen aanmoedigen. We houden met zijn allen de systeemfout hartstochtelijk in stand.
Onderzoekers wijzen erop dat vrouwen die overdreven complimentjes krijgen uit mannelijke hoek vervolgens slechter gaan presteren en onzeker worden. Vrouwen die zich ook nog eens ontworstelen aan het predicaat ‘warm en zacht’ roepen onevenredig veel weerstand op, terwijl vrouwen die zich graag laten bijstaan door een man juist op onverbloemde adoratie kunnen rekenen. De man vertegenwoordigt macht en kracht, de vrouw warm en zacht, en beide partijen worden daarvoor voldoende beloond om niet tegen te sputteren.
De vrouwendagtweet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) sprak in dat opzicht boekdelen. ‘Topvrouwenteam op mijn kabinet vandaag extra in de bloemetjes gezet!’ Ook hier een en al goede bedoelingen, maar de suggestie dat een vrouw zo warm en zacht is dat ze bloemetjes verdient is hardnekkig, en de foto erbij laat niets te raden over: vijf dames met een roos in de hand, minzaam glimlachend, gegroepeerd rond hun baas die wijdbeens in het midden staat. Ook hier geldt: draai de rollen om en stel je voor dat een ‘topmannenteam’ elk met een roze bloem, glimlachend om een vrouw heen zou staan, het zou lachwekkend zijn.
Omdat goedbedoeld seksisme diep verankerd zit in onze cultuur en maatschappij en ook nog eens veelal op onbewust niveau plaatsvindt, zit er niks anders op dan onszelf een geweten te schoppen. Als vrouwen voortaan zelf hun koffers dragen en mannen de neiging onderdrukken om complimenten te verpakken in pasteltinten, dan zijn we al een heel eind. En mochten de hoeders van de wet zich nog wat inlezen in de achterliggende mechanismen van seksisme, dan is de schade na de volgende Internationale Vrouwendag misschien te overzien. Want met goede bedoelingen en lieve meisjes dempen we de gracht.
Deze column verscheen op vrijdag 10 maart 2017 in De Standaard.
NB De staatssecreatris maakte overigens vlek op vlek door te reageren met onderstaande tweet. In zijn universum vinden vrouwen karten en lasergamen uiteraard heel vervelend. De meeste vrouwen die ik ken zouden kartend lasergamen dan weer geweldig vinden.
