Synesthesie is een gelig woord (2)

Op het vorige Synesthesie is een gelig woord (klik) kwamen enorm veel reacties. Zóveel dat het niet te doen was om iedereen in het reactieding antwoord te geven. In dit stukje zal ik de vragen die voorbij kwamen, proberen te beantwoorden. Aan iedereen die toen reageerde (ook die mensen op wie ik hier niet reageer): bedankt voor je bijdrage. Het was een opmerkelijke verzameling verschillende ervaringen. Enne… bedankt is donkerblauw met oranje.

“Ik kan nog makkelijker vertellen hoe kaas voor mij smaakt.”

Octavie zegt: Een wonderlijk verschijnsel. Ik wil wel antwoord geven op de vraag wat ‘wij’ dan zien, wij de niet-synestheten. Ik heb het namelijk niet. Ik zie geen kleur bij een woord, seizoen of dag van de week, cijfers of noten, maar wel iets anders. Ik ‘zie’ een gevoel en een plek in een bepaald systeem, en dat systeem is anders dan in chronologie of jaar-, of urentelling. Het is moeilijk uit te leggen. Alsof het woord of de dag van de week in een bepaald deel van mijn hoofd gelokaliseerd is. En je hem daar ook ziet zitten. Er zit dus geen kleur aan maar het zit in een soort netwerk. Maar het is eigenlijk niet uit te leggen dus. Ik denk dat ik nog makkelijker kan vertellen hoe kaas voor mij smaakt.

Zezunja: Volgens mij is dat ook een vorm van synesthesie. Bovendien las ik ergens dat sommige wetenschappers ervan uitgaan dat iedereen wel een kleine vorm van synesthesie heeft. Ik denk dat die eigenschap in onvoorstelbaar veel soorten en maten verkrijgbaar is.

“Zodat poep dus voor jou roze kan zijn. Of niet?”

Oker zegt: Goh, wat interessant. Ik wist wel dat het bestond en herkende een gedeelte van de wiki. Wat ik alleen zo raar vind, is dat de kleur van het woord niets te maken heeft met de associatie met het woord zelf. Zodat poep dus voor jou roze kan zijn. Of niet?
Maar nu komt het, want ben je behalve een synestheet ook een beelddenker? Dit komt namelijk vaak voor met synesthesie en wijkt ook af van het normale. Dan heb je weer stof voor een boeiend logje.

Zezunja: Ja, poep kan roze zijn, maar voor mij is het een wittig woord door al die ronde vormen. De O is wit en de P is deels wit. Magenta is bijvoorbeeld een blauw met geel woord, door de A, de M en de N. Daar komt geen magenta aan te pas.
En ja, ik heb een fotografisch geheugen. Bij woordjesoverhoringen haalde ik vaak een 9,8, omdat ik de woordjes gewoon voor mijn geestesoog kon aflezen vanaf de pagina waarop ik ze gezien had. En als ik iets kwijt ben, moet ik mijn ogen sluiten en plaatjes van het huis ‘kijken’. Rondlopen heeft namelijk minder zin dan mijn innerlijke fotoalbum doornemen.

“Het houdt me bezig.”

Octavie zegt: Ik heb nog eens zitten denken. In mijn vorige reactie had ik het over ‘wij, de niet-synestheten’. Maar zoals ik het zie, hoeft natuurlijk niet iedereen het te zien. Sterker nog: misschien ziet iedereen het wel anders, woorden, cijfers, dagen, tonen. En is nu net de synesthesie gediagnosticeerd. Dat kan natuurlijk ook nog. Het houdt me bezig. Dus.

Zezunja: Ik denk inderdaad dat jij ook in meer of mindere mate een synestheet bent. Die ruimtelijke ervaring van plekken en gevoel hoort ook bij de symptomen. Ik heb dat ook met plekken en gevoel. Elk land, elk huis, elke straat, elk orgasme, elke huilbui en elke lachkick heeft een eigen kleur.

“Val ik nu ook in een bepaalde maffe categorie?”

Soes zegt: Ik heb het wel met een jaar. Dat is in mijn geestesoog een ovaal en ik sta als het ware aan de zijlijn. En welke tijd van het jaar het is, bepaalt waar ik sta en daar is het lichter dan bij de andere maanden… Maar het is wel in zwart-grijs-wit. En bij het nieuwe jaar is een soort streepje als grens.
Val ik nu ook in een bepaalde maffe categorie??

Zezunja: Ja, ik denk dat ook een symptoompje is. Als dat alles is, is het maar een lichte vorm, maar het is ontegenzeggelijk een synesthetische eigenschap. Mir schreef op haar weblog over een rond jaar. Kijk voor dat stukje hier.

“Dagen zie ik voor me volgens een vast patroon met kleuren.”

Esther zegt: Ik heb het niet met alles, maar zeker wel bij een heleboel dingen. Dagen zie ik voor me volgens een vast patroon met kleuren bijvoorbeeld.

Zezunja: De dagen van de week zie ik verschillend. Soms in golvende linten, soms in halve cirkels, soms als een lijn van links naar rechts. Elke dag heeft, als-ie afgezonderd staat, een vaste kleur, maar in de context van een specifieke week wil die kleur nog wel eens een beetje afwijken – afhankelijk van mijn bezigheden, mijn stemming, het seizoen en de muziek die ik luister.

“Kibbelpartijen over of donderdag blauw of bruin is.”

Aargh zegt: Leuke dingen zijn dat. Over kleuren hoor je dat erg vaak, hier in huis zijn de kibbelpartijen over of donderdag nou blauw of bruin is niet van de lucht. Maar het zou me niet verbazen als veel hiervan cultuur en taalbepaald is, als het voor een belangrijk deel op associaties berust. Ik merk bijvoorbeeld dat lichte kleuren en woorden met een lichte klank (e of i) wel erg vaak gekoppeld zijn maar er is ook vaak overeenkomst tussen klank van het woord en kleurnaam.

Zezunja: Ja, deels valt het vaak wel te verklaren. Mijn woensdagen waren ’s ochtends wit en ’s middags zwart en het hele weekend was donker (bruin en zwart). Vrije dagen waren dus donker, waarschijnlijk omdat wij thuis geen tl-licht hadden en op school wel. Zo kan ik inderdaad best veel associaties verklaren, maar soms zijn ze wel schijnbaar lukraak.

“Dus het is meer iets wat ik me verbeeld, dan dat ik het echt zie. “

Eline zegt: Oh, ik wist niet dat dat zo heette. En dat het eigenlijk bestond. Ik zie letters als ik ze me voorstel ook altijd in kleuren. Zo is de A altijd geel en de D altijd groen enz. Maar als ik dat testje doe, dan zie ik geen kleuren. Dus het is meer iets wat ik me verbeeld, dan dat ik het echt zie, zeg maar.

Zezunja: ‘Zien’ is ook bij mij eigenlijk niet aan de orde. Het woord ‘geestesoog’ lijkt wel voor deze eigenschap uitgevonden.
Misschien dat jouw synesthesie niet opspeelt als je leest, alleen als je erover nadenkt. Als ik lees zie ik namelijk in principe ook gewoon zwarte letters. Bovendien hangt het er ook van af of ik over het woord nadenk, of over de betekenis van het woord. Wanneer ik sec de letters naast elkaar zie (het woordbeeld) zie ik een andere kleur dan wanneer ik het woord interpreteer. Het begrip heeft een gevoel en gevoelens hebben ook kleuren, dus die voegen nog iets aan die letters toe.

“Dat snap ik dus niet: hoe je in woorden kunt denken.”

Nova zegt: Bij mij duurde het heel lang om te ontdekken dat niet iedereen in beelden denkt. Dat snap ik dus niet: hoe je in woorden kunt denken.

Zezunja: Ik zie de woorden soms in de beelden langstrekken. Dus de woorden worden dan ook weer beelden. Maar kleur en plaatjes nemen veel ruimte in per gedachte.

“Hoe verschijnen die kleuren dan?”

Nina zegt: Poehee, als het echt zo is dat maar heel weinig mensen dit hebben, dan heb je er eigenlijk wel al best veel in je lezerspubliek, of niet? Ik had er werkelijk nog nooit van gehoord, en kan me er ook heel weinig bij voorstellen. Vind het echt een maf idee, wel heel fascinerend trouwens. Hoe verschijnen die kleuren dan? Als je bijvoorbeeld aan het cijfer ‘4’ denkt, verschijnt er dan een soort van appelgroen scherm voor je geestesoog, of denk je alleen maar aan de kleur appelgroen? Maw: is het iets visueels of meer iets cognitiefs?
Wat ik me dan ook afvraag: krijg je die kleuren alleen als je echt aan een woord denkt of komen ze permanent in al je gedachtenstromen voorbij? Als je dan bijvoorbeeld een soort van interne monoloog hebt van elkaar in hoog tempo opvolgende gedachten en zinnen, zie je daarbij dan ook woord voor woord een soort van kleuren-lichtshow voorbij komen? Hebben voorzetsels enzo ook een kleur? Loopt het kleuren zien synchroon aan het denken of volgt het erop?
Ik geloof dat ik me er echt helemaal niets bij voor kan stellen…

Zezunja: Ik vind ook dat er veel synestheten op mijn weblog rondhangen. ;)
Als ik de tijd krijg om over het cijfer vier na te denken, verschijnt het cijfer vier appelgroen ‘in mijn hoofd’. Als het cijfer vier in een zin gebruikt wordt, is de zin, de omstandigheid en mijn stemming even bepalend voor de kleur waarin ik de zin zie. Als ik de leider ben in ‘Noem een getal onder de tien’ en het getal is twee, dan zal ik de twee in een gele verschijning onthouden. De twee is dan geïsoleerd en belangrijk, dus dan zie ik ‘m heel helder voor me. Ik zie een kleurenlichtshow voorbij komen, maar dat heeft meestal meer met interpretaties van woorden te maken en dan bepaalt mijn gevoel welke kleur er langskomt, Zo zijn ruzies vaak blauw met zwart en zilver en is geluksgevoel en geborgenheid oranje met rood en geel. Heel cliché eigenlijk. Voorzetsels hebben als woord een kleur (uiteraard weer geïsoleerd), en soms mogen ze de zin overschreeuwen, als ze veel nadruk hebben, als ik ze lees en de typografie me daartoe dwingt. Het kleuren zien loopt synchroon met het denken aan een woordbeeld, een getal, een dag of een muzieknoot, maar de kleur van gelijktijdige gevoelens of muziek op de achtergrond of andere sensaties kunnen overstemmen.

Yuri wil ook synesthesie.

Yuri zegt: Ik wil ook synesthesie!

Zezunja: Zo moet-ie, wat mij betreft: Ik wil ook synesthesie!

“Eerst was de woensdag geel, toen blauw en toen groen.”

Marina zegt: Ja dat blijft interessant, die synesthesie. Ik heb het ook. Met een zekere flexibiliteit: in mijn vroege jeugd was de woensdag geel (’s middags vrij op de lagere school’) totdat ik naar de middelbare school ging. Toen werd-ie blauw. In het eindexamenjaar had ik de laatste twee uur op woensdag vrij en toen werd-ie groen.
Dat is-ie nog steeds. Heeft misschien ook met het woord groen te maken dat lijkt op woen(sdag).

Zezunja: Ja, mijn jaar en de seizoenen zijn ingedeeld in drie maal vier maanden onder elkaar. April staat nooit naast mei en augustus nooit naast september. Het jaar begint linksboven bij januari en eindigt rechtsonder bij december. Volgens mij heeft dat iets te maken met de indeling van verjaardagkalender die op de wc hing toen ik heel klein was. Die was zo ingedeeld. De seizoenen staan ook in die verhouding tot elkaar.

“Synaesthetically challenged, dat ben ik dan.”

Kameleon zegt: zezunja, als je zo fascinerend vertelt over je synaesthetische ervaringen, voel ik me behoorlijk blind. letterlijk, als iemand die blind is geboren en tegen wie iemand vertelt over al het visueel moois dat de wereld te bieden heeft.
het meest jalours ben ik op je gave om de afstand tussen tonen te zien. potverdorie, ik moet het telkens uitrekenen of maar stom gissen wat de afstand is.
synaesthetically challenged, dat ben ik dan.

Zezunja: Maar als ik afstanden hoor, weet ik de eerste toon nog niet en dan heb je weinig aan je zicht op afstanden. Pas al ik de beginnoot weet, heb ik iets aan de kleur van de afstand.

“Als de letters de verkeerde kleur hebben, is dat dan heel irritant?”

Madelief zegt: Wat ik dan weer wil weten: hoe is dat dan als je bijvoorbeeld Yuri’s reactie leest, want wat als hij de letters de verkeerde kleur heeft gegeven – is dat dan heel irritant?

Zezunja: Het leest wel veel gemakkelijker in mijn eigen kleuren. Maar die zijn ook écht wat rustiger, dus dat zegt niet zoveel. Als je mij het getal negen in het groen voorhoudt, dan zal ik het wel minder gemakkelijk onthouden dan wanneer je dat getal in rood/oranje voorhoudt.

“Zo zie ik bijvoorbeeld geen verschil tussen 27 en 72.”

Marjanne zegt: Voor wie zich wil voorstellen hoe het werkt met cijfers en letters: kijk naar een tekst – in zwarte letters – op papier en stel je voor dat alle letters in een kleur zijn gedrukt. “tekst” is dan (voor mij): lichtblauwe t, zwarte e, donkerblauwe k, donkergrijze s, lichtblauwe t.
Sommige letters zijn zo dominant dat ze het hele woord overschreeuwen.
Het heeft allerlei voor- en nadelen. Zo zie ik bijvoorbeeld geen verschil tussen 27 en 72, aangezien de kleuren van de cijfers dicht tegen elkaar aanzitten (zacht oranje bruin en okerbruin), dit getal is meer een vlek. Aan de andere kant kan ik makkelijk een naam uit mijn geheugen opdiepen omdat ik gewoon zoek naar de kleur waar het mee begint.

Zezunja: Het is voor mij inderdaad bijna zoals jij het zegt. Hoewel ik tekst eerst zwart zie en pas als ik de tekst niet interpreteer en het woordbeeld tot me neem, krijgen de letters kleur. Letters overschreeuwen gauw het woord, zeker als er meer van zijn, daarom is is synesthesie een gelig woord. De E is oranje en de S is zwart met wit. En 27 en 72 zijn bijna hetzelfde, maar voor mij is het verschil zoiets als een omgedraaide vlag, en geel (2) links of rechts maakt toch wel wat verschil. Voor mij is het handig met tikfouten corrigeren. Een woordbeeld heeft een kleurstelling als een soort vlag en het valt op als er ineens verkeerde kleuren in een vlag staan.

« Zit je net over singles te emmeren

Yuri Maanzand zingt een lied »