De Eenzame Planeet van Onmin: Wisselkoers
Voor VPRO’s Café De Liefde schrijft Zezunja een reisgids in tien delen over het eeuwenoude vestingstadje Onmin en schetst het mistige dal waar de liefde op de helling staat. Ze duidt de cultuur, de taal en de mensen in het universum van ruzie, rotzakken en jij-bakken.
‘Maar jij deed dit…’
‘Ja, maar dat was omdat jij dat deed!’
‘Maar dan hoef je toch niet zó te reageren!’
‘Maar mijn reactie volgde op jouw reactie.’
‘O ja, nu heb ík het gedaan?’
‘Ja!’
‘Terwijl jij begon met chagrijnig zijn.’
‘Maar dat was omdat jij…
Jaha, nu weet ik het wel. Ík heb het allemaal gedaan.’
‘Maar jij zei hetzelfde tegen mij!’
‘Dat was omdat jij dat óók deed.’
De wisselkoers in Onmin kent iedereen uit zijn kinderjaren: de jij-bak. Voor meer informatie over de jij-bak kunt u terecht bij Ceasar. In de tussentijd ga ik even verder met de stelling dat de jij-bak voortkomt uit de jaren dat het nog zin had om gauw een andere verantwoordelijke aan te wijzen, omdat de toorn van ouders en opvoeders met een ferm ‘Maar hij begon…’ in gunstige zin kon worden bijgestuurd. De tijd dat je nog niet wist dat schuld er niet toe doet en dat vingerwijzen geen efficiënte probleemoplosser is
Vergeef me, maar jij-bakken is leuk voor kinderen, wij volwassenen zouden beter moeten weten. Schuld afschuiven leidt niet tot een leuker leven, oplossingen komen niet sneller aanwaaien als je je wijsvinger traint en boetedoening is een effectievere zelfreiniger dan pak ‘m beet de nieuwe Oil Of Olaz Regenesis-crème.
En toch ontglipt het me af en toe. ‘Ja, maar jij…’ en hop, dan sta ik toch weer als een klein kind te jij-bakken, zonder dat het me aantoonbaar verder helpt, zonder dat de ander daardoor uit zichzelf schuldbewust gaat zitten doen en zonder dat er iemand is die mijn volwassen partner dan dus maar een draai om de oren verkoopt (O, dus JIJ was het? Pets!) En dan voel ik me best stupide.
Stupide omdat ik de theorie ken, maar nog steeds niet in staat ben om de theorie om te zetten naar die vermaledijde praktijk. Stupide omdat ik juist voor mijn partner graag de flinkste, de slimste, de mooiste en de grootste wil zijn. Stupide omdat ik op zo’n moment juist de domste, de kleinste en de miezerigste ben. En stupide omdat er zelden iemand zal zeggen: ‘O, was ík het. Zeg dat dan meteen! Dan zijn we eruit. Sorry.’
Het nadeel van een goede jeugd is dat je onbewust denkt dat je op dezelfde voet verder kunt gaan. Maar afpakken en jij-bakken dien je af te leren. Net als jokken en regenwormen doormidden snijden. Terwijl, en daar gaat deze serie over, van jokken tot jij-bakken: je weledelgeliefde krijgt al die peuterpret op zijn bordje. En hoewel we het niveau van een driejarige lang niet altijd halen, we weten wel: dat is niet eerlijk.
